Toespraak van de voorzitter van de Stichting Driel-Polen,
De heer A.J.M. Baltussen
tijdens de herdenking van de bijdrage van de  1ste Poolse Onafhankelijke
Parachutistenbrigade aan Operatie Market Garden, 74 jaar geleden
Driel, 22 september 2018

Dames en heren,
Ook aan u een hartelijk welkom op deze middag waar wij de bijdrage herdenken van de 1ste Poolse Onafhankelijke Parachutistenbrigade aan Operatie Market Garden, 74 jaar geleden.

Dit jaar is het landelijke thema voor herdenkingen “verzet”.
Verzet kwam in de 2eWO voor in alle bezette landen. Dit varieerde van het lezen van verzetskranten tot het verbergen van neergestorte piloten of zelf gewapend in opstand komen tegen de bezetters.
Veel landen hadden groepen die gewijd waren aan het bieden van tegenstand aan de nazi’s.

Ook in deze regio kwam verzet in verschillende vormen voor:
Enkele dagen geleden vertelde iemand mij het verhaal van zijn vader.

Toen hij op 14 september 1944 18 jaar was geworden kwamen kort daarna de Duitse soldaten op bezoek en kreeg hij de mededeling op transport te worden gesteld naar Duitsland. De vader van deze 18-jarige was bakker. De zoon werd de mogelijkheid geboden om ter plaatse brood te gaan bakken voor de bezetter. Dit voorstel greep hij met beide handen aan. Tijdens de bezorging van de broden bij de diverse stellingen maakte hij aantekeningen van de locaties en gaf die door aan verzetsgroepen in zijn dorp. Ogenschijnlijk een kleine daad, maar zeker niet ongevaarlijk. Het was ook slechts een van de acties die hij zelf ondernam.

In Warschau vond in diezelfde periode een veel groter verzet plaats,
dat werd uitgevoerd door het Poolse verzetsleger Armia Krajowa met het doel om Warschau te bevrijden van de bezetter. Aan de strijd namen ca. 30.000 opstandelingen deel, overwegend zeer jonge mensen, waarvan maar 10 procent bewapend.
De opstand begon toen het Sovjetleger Warschau naderde. Op 10 september bereikte dit leger het oosten van de stad Warschau. Zij ondernamen geen verdere actie om het Poolse verzetsleger aan de andere kant van de rivier te helpen, waardoor de Duitsers uiteindelijk de opstand konden neerslaan. Naar schatting werd 85% van de stad verwoest. Op 2 oktober gaf het Poolse verzetsleger zich over.

Dit alles begon in de periode dat de 1ste Poolse Onafhankelijke Parachutistenbrigade de voorbereidingen trof om ingezet te worden bij Operatie Market Garden.
Bij de oprichting was hun motto: “via de kortste weg”. Daarmee gaven zij aan dat hun doelstelling was ingezet te worden voor de bevrijding van Warschau.
Ondanks hun grote teleurstelling dat zij op 21 september 1944 niet naar Warschau werden gevlogen hebben zij zich volledig ingezet om hun kameraden van de 1ste Airborne divisie te ondersteunen. Zij slaagden erin een corridor in handen te houden waardoor ongeveer 2.300 militairen konden ontsnappen.
Op de terugweg naar Engeland vernamen de Polen dat hun landgenoten het verzet hadden moeten staken.

Twee voorbeelden van verzet;

  • Het eerste voorbeeld: gebruik maken van de mogelijkheid om te ontkomen aan deportatie en door het verzamelen van gegevens anderen te helpen
  • Het tweede voorbeeld: je tot doel stellen je landgenoten te helpen en op het moment dat je na 5 jaar denkt je eigen volk terug te zien, te moeten vechten in Nederland. En dat met volle inzet.

Niemand heeft zich 74 jaar geleden gerealiseerd dat de tweede daad van verzet nu nog aanleiding is, om de banden van vriendschap en verbondenheid die toen zijn ontstaan, te blijven herdenken.

Jongens en meisjes van het koor. Wat fantastisch dat jullie hier vanmiddag weer met een groep aanwezig zijn om te zingen en als eerbetoon samen met de leden van het orkest Promyki Krakowa bloemen leggen. Ook de jeugd van de voetbalclub in hun tenue heten wij van harte welkom. Het tenue in de kleuren van de Poolse vlag en een embleem met een parachutist. Fijn dat jullie straks een deel van de kranslegging begeleiden en zelf ook bloemen leggen.

Voor ons allemaal – maar zeker voor deze 3 veteranen – is het heel speciaal dat jullie, begeleid door leeftijdsgenoten uit Polen, vanmiddag 2 liedjes in het pools zingen.
Ook de bijdrage van de voetbaljeugd wordt zeer gewaardeerd.

Veel succes dadelijk!!