Toespraak van de Burgemeester van de gemeente Overbetuwe
Mevrouw Patricia Hoytink-Roubos
tijdens de 76e Herdenking van de bijdrage van de 1ste Poolse Onafhankelijke Parachutistenbrigade aan Operatie Market Garden
Driel, 19 september 2020
Dames en heren,
Het voelt vreemd op een bijna leeg Polenplein.
Het contrast met vorig jaar kan bijna niet groter zijn.
Afgeladen tribunes.
De historische komst van prins Charles.
En de aanwezigheid van drie Poolse veteranen:
Mr. Kubinski, Mr. Staszkiewicz en Mr. Cisek.
We koesteren de herinnering aan deze bijzondere herdenking.
Ook dit jaar keken we weer reikhalzend uit naar de aanwezigheid van deze veteranen.
Naar hen die zelf daadwerkelijk hebben gevochten voor onze vrijheid.
Dat de veteranen er niet bij kunnen zijn is een groot gemis.
In dit uitzonderlijke jaar hebben wij een klein beetje geproefd…
…van hoe het is om een deel van onze vrijheid op te moeten geven.
Sinds de oorlog heeft ons land iets dergelijks niet gekend.
Het laat ons des te meer beseffen dat onze vrijheid niet vanzelfsprekend is.
En we kunnen ons daardoor ook iets voorstellen bij de vreugde toen de Poolse parachutisten boven de weilanden en boomgaarden van Driel gedropt werden.
Deze militairen hadden de instructie gekregen om de bevolking te wantrouwen.
Dat bleek nergens voor nodig te zijn.
Toen de aalmoezenier van de Poolse Parachutistenbrigade op de deur van de pastorie bij de rooms-Katholieke kerk in Driel klopte…
…deed pastoor Poelman de deur open…
…kuste de beste man op beide wangen…
…en drukte hem een prachtig antiek kruisbeeldje in handen, met de woorden ‘Ik schenk u dit crucifix als een herinnering aan onze bevrijding van de nazi’s’.
En toen er een patrouille naar Heteren werd ondernomen…
…werden ze tot hun verrassing enthousiast begroet door dertig opgewonden burgers met feestelijke boeketten.
De toenmalige burgemeester Knoppers hield een toespraak – waar de Polen niets van begrepen – en overhandigde met een buiging de sleutel van het gemeentehuis.
Heteren en Driel was immers voor de bevrijders!
Die vreugde bleek van korte duur.
De Poolse parachutistenbrigade had een onmogelijke opdracht:
de rivier oversteken en de Oosterbeekse linies versterken.
Bij aankomst bleek het Drielse veer spoorloos verdwenen.
Ze hadden alleen enkele kleine rubberen bootjes.
Zonder peddels.
Meer was er niet.
Met pioniersschoppen, geweerkolven en zelfs met blote handen…
…wist een klein deel van de brigade de overkant te bereiken.
Ze voerden een ongelijke strijd, met vreselijke verliezen.
Toch was de komst van deze brigade een geweldige morele opsteker voor de ingesloten para’s aan de overkant van de rivier.
Bovendien vormden zij vier dagen lang hier in Driel, een bruggenhoofd, waardoor vele geallieerden over de Neder-Rijn geëvacueerd konden worden.
Zonder het standvastige optreden van de Poolse Parachutistenbrigade waren zij verloren geweest.
De inwoners van Driel hielpen waar mogelijk.
De bijzondere inzet van Cora Baltussen kennen we uiteraard.
Maar ik denk bijvoorbeeld ook aan de 17-jarige Henk te Dorsthorst en zijn vriend Antoon Clappers.
Samen groeven zij loopgraven…
…en hielpen bij het leggen van mijnen, waardoor de zuidelijke toegang tot het dorp werd afgesloten.
In die dagen werd de basis gelegd voor een hechte band met de Poolse veteranen.
Veteranen waarvan er nog maar een handjevol van over zijn.
Meneer Kubinski is vorig jaar twee maanden na de herdenking overleden.
Vanaf 2004 logeerde hij ieder jaar bij de familie Röben.
Zij legden hem in de watten en zorgden ervoor dat het hem aan niets ontbrak.
Meneer Kubinski genoot hier van en zette alles op alles om erbij te zijn.
Ook toen vorig jaar zijn gezondheid snel minder werd.
Hendriët Röben vertelde mij dat het voor hen heel onwerkelijk is dat hij er niet meer bij is.
Maar ook dat ze het belangrijk vindt om te blijven herdenken.
Dat onderschrijf ik van harte.
Sergeant Michal Iwaskow van de Poolse Parachutistenbrigade omschreef heel treffend het belang hiervan – en ik citeer:
“Laten wij eer betuigen aan de leden van de parachutistenbrigade die zo dapper vochten. Laten wij ook de burgers van Arnhem, Oosterbeek en Driel eren die tijdens de actie zware verliezen leden, die familieleden en bezittingen verloren. Een strijd tegen tirannie laat altijd kruizen, wanhoop en vernietiging achter.” – einde citaat.
Vandaag brengen we die woorden in praktijk.
Staan we stil bij de immense offers die gebracht zijn voor onze vrijheid.
Laten we dat ook de komende jaren blijven doen.
Dank u wel.