Toespraak burgemeester Overbetuwe Patricia Hoytink-Roubos tijdens de 79e Herdenking van de bijdrage van de 1ste Poolse Onafhankelijke Parachutistenbrigade aan Operatie Market Garden
Driel, 16 september 2023
Dames en heren,
Arno, bedankt voor jouw verhaal over Bolek Ostrowski.
‘Het was het waard’.
Deze woorden van Bolek zijn even indringend als onvoorstelbaar.
De Poolse militairen verlieten noodgedwongen huis en haard.
Kwamen via ongelooflijke omzwervingen in Engeland terecht.
Namen vrijwillig dienst de 1e Poolse Onafhankelijke Parachutisten Brigade.
Met het idee dat ze ingezet zouden worden voor de bevrijding van hun moederland.
Maar terwijl Warschau in brand stond, werden ze hier in Driel gedropt.
Nu 79 jaar geleden.
Ze doorstonden hier helse beschietingen, voerden onmogelijke opdrachten uit en zorgden ervoor dat bijna 2400 ingesloten Britse militairen konden ontsnappen.
Historicus Cornelius Ryan omschreef dit als volgt:
“Driel was het toneel van een epische strijd waarin de Poolse parachutisten tegen alle verwachtingen in standhielden en een belangrijke bijdrage leverden aan de geallieerde operatie.”
Toch werd de belangrijke en doorslaggevende rol van de Poolse militairen na de oorlog decennialang ontkend.
In eigen land werden ze niet bepaald als helden onthaald.
En dan toch die woorden:
‘Het was het waard’.
Dat geeft een welbekende uitspraak als ‘onze vrijheid is niet gratis’ een nieuwe klank.
Dat geeft het besef dat vrijheid met verantwoordelijkheid komt.
De verantwoordelijkheid om alles te doen om die vrijheid te bewaren.
Dat zijn grote woorden, maar ik geloof dat iedereen op zijn eigen manier daar een steentje aan kan bijdragen.
Door om te kijken naar elkaar.
Gastvrij te zijn.
Driel is daar een geweldig voorbeeld van.
In 1984, bijna 40 jaar geleden, kwamen er voor het eerst Poolse veteranen naar Driel.
In de krant werd een advertentie geplaatst met de oproep voor gastgezinnen.
Die waren snel gevonden.
En die eerste contacten groeiden in de jaren daarna uit tot iets veel groters.
Zo werden er hulptransporten opgezet.
Anderen gingen daar bij helpen.
Op een gegeven moment gingen er bijvoorbeeld 150 ziekenhuisbedden vanuit Antwerpen naar Polen.
Het Drielse koor Impuls begon met het organiseren van concertreizen, waarbij ze heel Polen doorkruisten om mensen blij te maken met hun prachtige muziek.
En hier in Driel ontstond de Stichting Driel-Polen, die een belangrijke rol heeft gespeeld in het eerherstel van de Poolse veteranen en de speciale band die dit dorp met Polen heeft.
Die gastvrijheid, die inzet, was én is van grote waarde.
En voor de inzet van al deze gastgezinnen, de stichting Driel-Polen en iedereen die iets voor de Poolse veteranen betekend heeft, wil ik nu graag een groot applaus vragen.
Dames en heren,
Eén van de drijvende krachten achter al deze initiatieven was de familie Jacobs.
‘Het heeft ons best wel wat gekost, maar we hebben er een rijk leven door gekregen’, zo kijken Niek en Bep hierop terug.
Eén van de veteranen waar ze een bijzondere band mee kregen was Jan Jewtuszek.
Tien jaar lang, tot zijn overlijden, vond hij samen met zijn vrouw Anna gastvrij onderdak bij de familie Jacobs.
Net als Bolek kwam Jewtuszek op 21 september 1944 hier naar beneden, raakte gewond en eenmaal terug in Polen werd hij niet met open armen onthaald.
Omdat hij had meegevochten met het Westen moest Jewtuszek zich iedere zondag melden bij het communistische bewind.
Daarnaast zocht hij jarenlang naar zijn twee zussen die hij tijdens de oorlog was kwijtgeraakt.
Pas na 58 jaar wist Jewtuszek ze via een advertentie in een Engels krantje van oud-strijders op te sporen.
Hier in Driel voelde hij zich thuis.
Was er ruimte voor een lach en een traan als hij zijn oud kameraden weer ontmoette.
En kregen ze de waardering die hen toekwam, werd hun heldhaftige optreden op de juiste waarde geschat.
Een optreden waarover Generaal Sosabowski eens het volgende zei:
“In de modderige velden van Driel streden de Poolse parachutisten als leeuwen en hebben ze hun erfenis als helden verdiend.”
Laten we die erfenis goed besteden.
Laten we nooit de grote opofferingen van Bolek, Jewtuszek en al die andere Poolse veteranen vergeten.
Laten we onze kostbare vrijheid recht doen.
Dank u wel.