Toespraak Defensie Attache Kolonel Rafał Nowak van de Republiek Polen in Nederland tijdens de bijeenkomst van de herbenoeming van de grafsteen
van Lance Sergant Edward Morchonowicz 15 september 2023, Airborne Begraafplaats, Oosterbeek
Dames en Heren!
De grafsteen van Lance Sergeant Edward MORCHONOWICZ vermeld:
Plutonowy E. MORCHONOWICZ
3 BAON SPAD.
23rd September 1944, Age 28
Polish Forces.
Maar vandaag wil ik dat we allemaal wat meer te weten komen over een anonieme persoon wiens identiteit is vastgesteld dankzij het onderzoek van amateur historicus de heer Mateusz MROZ, en later is bevestigd door medewerkers van het Ministerie van Cultuur, Nationaal Erfgoed en Sport in Polen.
Lance Sergeant Edward MORCHONOWICZ was een soldaat van de 1ste Onafhankelijke Parachutistenbrigade en nam deel aan Operatie Market Garden. Zijn lichaam werd begraven in het graf met een eenvoudige benaming:
A Polish Soldier of the 1939-1945 War
September 1944
en vele jaren heeft gewacht, meer dan duizend kilometer van zijn geliefde land, op dit moment waarvoor wij vandaag bij elkaar zijn.
Edward MORCHONOWICZ werd geboren op 15 november 1915 in Żółkiewka, Krasnystawski provincie, gelegen in het zuidoostelijke deel van Polen.
Nadat hij in 1930 de lagere school heeft afgerond, sluit hij zich aan bij het orkest van het 24e Uhlan regiment in Kraśnik als een elev, een kandidaat voor militaire dienst is.
In november 1934 voegt hij zich vrijwillig als soldaat bij het regiment en later in 1935 studeert hij af aan de onderofficiersschool. In 1936 wordt hij bevorderd tot korporaal en begint later aan zijn taken als onderofficier met een verlengd dienstverband. In 1937 voltooit hij met lof en eer een instructeurscursus bij het 3e Uhlan regiment in Tarnowskie Góry.Hij vervolgt zijn opleiding en in 1938 voltooit hij de cursus voor de erewacht in zijn regiment. Met dezelfde eenheid neemt hij later deel aan de operatie in Zaolzie. In de septembercampagne van 1939 neemt hij samen met zijn regiment deel aan de gevechten van Jordanów-Kasina Wielka, Zegartowice, Leszczyna, Pcim, Głogów-Rzeszów-Łańcut, Radymno, Jaworów, Grzybowice en de verdediging van Lviv. Op 20 september 1939 steekt hij de grens over en wordt geïnterneerd in Hongarije. Op oudejaarsavond komt hij aan in Frankrijk en wordt soldaat van het 1e eskadron van de 10e Pantser Cavalerie Brigade. Zijn eenheid neemt echter niet deel aan de Franse campagne. Op 26 juni 1940 wordt hij geëvacueerd naar Engeland en wordt hij soldaat bij het 24e Regiment Lancers (gepantserd). Begin 1942 vraagt hij overplaatsing aan naar de nieuw opgerichte Parachutistenbrigade. Omdat hij een zeer goede instructeur en soldaat is, wijzen zijn superieuren zijn verzoek af. Hij vraagt opnieuw overplaatsing aan. Hij dient opnieuw een aanvraag in. Zijn aanvraag wordt opnieuw afgewezen. Naar verluidt begint hij opzettelijk meer drank te gebruiken en gedraagt hij zich ver beneden de verwachte normen.Als gevolg hiervan wordt hij gedegradeerd tot korporaal en overgeplaatst naar het 10de Dragoon Bataljon.Uiteindelijk, eind 1942, staan zijn superieuren hem toe overgeplaatst te worden naar de Parachutisten Brigade om zijn lang gekoesterde wens in vervulling te laten gaan. Hij volgt een parachutisten training en ontvangt de parachutespringersbadge nr. 2669. Binnen anderhalf jaar krijgt hij zijn oude rang van Lance Sergeant terug en wordt door zijn nieuwe superieuren geprezen voor zijn voorbeeldige prestaties. Zijn vrienden van de brigade herinnerden hem als een zeer opgewekt en vriendelijk persoon. Zijn enige kleine probleem, als het zo gezegd kan worden, was zijn stotteren tijdens het spreken. Blijkbaar verdween deze stoornis altijd als hij zong en accordeon speelde. Hij werd ook herinnerd als een trotse cavalerist. Hij probeerde zich te kleden als een cavalerist en droeg broeken en laarzen die leken op een rijbroek en cavalerielaarzen, in plaats van de voorgeschreven broeken en militaire schoenen. Naar verluidt zei hij altijd tegen de soldaten die hij kende van zijn cavalerieregiment in Polen: “Jullie zijn geen schutters, jullie zijn parachutisten.” Over zichzelf zei hij herhaaldelijk met trots “Ik ben geen sergeant, ik ben een parachutisten sergeant.” Hij sprong in Driel op 21 september 1944 uit een Dakota met registratienummer 75. In de nacht van 22 op 23 september stak hij met 36 man van zijn 8ste compagnie in drie rubberboten de Rijn over.De volgende ochtend namen ze posities in bij de vijver op de kruising van de Benedendorpsweg en de Kneppelhoutweg. Hij werd dood aangetroffen na artillerie- en mortiervuur. Hij werd begraven door zijn kameraden 70 meter achter de stellingen, zoals vermeld in zijn begrafenisverslag. In 1945 werden zijn stoffelijke resten overgebracht naar deze plek waar ze werden begraven in een naamloos graf.Postuum werd hem het Cross of Valour toegekend voor bewezen daden van moed en moed op het slagveld.
Dames en heren!
Vandaag vieren we het leven en de dienst van Lance Sergeant, of zoals hij liever genoemd wilde worden, Parachute Sergeant Edward MORCHONOWICZ.
Dit is geen graf meer van “Een Poolse soldaat uit de oorlog van 1939-1945”, dit is het graf van Lance Sergeant, Parachute Sergeant, Edward MORCHONOWICZ en dit was zijn leven zoals wij het kennen.
Bedankt voor uw aandacht