Przemówienie wygłoszone przez przewodniczącego Fundacji Driel-Polen, pana A.J.M. Baltussena podczas uroczystości upamiętniających udział 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej
w operacji Market Garden, 73 lata temu Driel, 16 września 2017 roku

Panie i Panowie,

w imieniu Fundacji Driel-Polen chciałbym powitać Państwa na tej uroczystości upamiętniającej udział 1 Polskiej Samodzielnej Brygady Spadochronowej w Operacji Market Garden – 73 lat temu.

Szczególnie serdecznie witam

Pięciu polskich weteranów, którzy przyjechali do Driel z Wielkiej Brytanii, Kanady oraz Stanów Zjednoczonych: Pana Kubińskiego, Pana Opalacza, Pana Staszkiewicza, Pana Wojciechowskiego oraz Pana Ziołowicza, jak również Panią Nawrocką, w latach 1939-1944 członka Armii Krajowej w Warszawie, jednocześnie wdowę po żołnierzu Brygady;

A także wdowy po polskich weteranach, mieszkające obecnie w Holandii i Wielkiej Brytanii;

Ambasadora Rzeczypospolitej Polskiej w Królestwie Niderlandów, Jego Ekscelencję Profesora Czepelaka z Panią Czepelak;

Ambasadora Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej − Jego Ekscelencję Pana Wilsona, a także Ambasador Kanady – Jej Ekscelencję Panią Nölke oraz Chargé d’áffaires Stanów Zjednoczonych Ameryki, Pana Crowleya;

Komisarza Króla w Geldrii, Pana Cornielje;

Dowódcę 6 Brygady Powietrznodesantowej − Generała brygady Pana Hałupkę z oraz pozostałych członków Brygady.

Generała Lorimera, Panią Lorimer, członków Para Regiment oraz – obecnego w imieniu dowódcy Holenderskich Sił Zbrojnych − Generała brygady Pana Smitsa;

Burmistrza gminy Overbetuwe Pana Van Asseldonka z partnerem, Panem Diepeveenem;

Przedstawicieli rodziny Sosabowskich, prawnuka Generała Sosabowskiego Pana Jeremy’ego Sosabowskiego z Panią Bettiną Beinhoff oraz Panią Tomczyk-Sosabowską;

Przedstawiciela brytyjskich weteranów, Starszego sierżanta sztabowego Pana Laurie Weedena;

Burmistrzów gmin partnerskich Overbetuwe: Pana Wernarda z gminy Usingen i Pana Hürtgena z gminy Zülpich w Niemczech, a z Polski Pana Bukiela reprezentującego burmistrza Boleszkowic;
Marszałka województwa lubelskiego Pana Sosnowskiego oraz członków jego delegacji.

Pana Profesora Wawera, historyka wojskowości specjalizującego się w historii Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie podczas II Wojny Światowej, a obecnie dyrektora Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie
oraz
dyrektora Muzeum Wojska Polskiego Pana Adama Buławę z koleżanką, Panią Anną Popielarczyk-Pałęgą;

Wszystkich brytyjskich weteranów obecnych na dzisiejszej uroczystości.

Panie i Panowie,

Państwa również witam bardzo serdecznie w dniu, w którym upamiętniamy rolę, jaką 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa odegrała 73 lat temu w operacji Market Garden.

Przed rokiem mieliśmy jeszcze kontakt z pięćdziesięcioma weteranami rozsianymi po świecie − żołnierzami 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, którzy wzięli udział w operacji Market Garden. Z uwagi na ich podeszły wiek – wszyscy weterani mają ponad dziewięćdziesiąt lat − do dzisiaj ich liczba zmniejszyła się niestety do czterdziestu.

Jednego w weteranów, którzy w tym roku odeszli, chciałbym wymienić z imienia. To zmarły 31 stycznia stuletni Alfons Wiktor Maćkowiak, znany także jako Alan Mack. 18 września 1944 wylądował on szybowcem niedaleko Wolfheze, wziął udział w walkach w Oosterbeek i okolicach, został ranny przy Oude Kerk (Starym Kościele) i ostatnie miesiące wojny spędził jako jeniec w obozie Spangenberg. Podczas wojny miał stopień kapitana.

Po 1947 roku zasłużył się w Wielkiej Brytanii między innymi jako niezwykle ceniony instruktor sportowy, opiekujący się na przykład olimpijskimi lekkoatletami. Za życia został awansowany na pułkownika, a pośmiertnie, przez Prezydenta RP Andrzeja Dudę, podniesiony do rangi generała brygady. W przyszłym tygodniu w sobotę urna z prochami Alfonsa Mackowiaka spocznie na cmentarzu wojskowym w Warszawie.

Podczas dzisiejszej uroczystości będziemy naszymi myślami zarówno przy nim, jak i przy pozostałych weteranach, którzy odeszli w tym roku.

Ponieważ tegoroczna rocznica nie jest rocznicą okrągłą, mogliby Państwo przypuszczać, że oprócz uroczystości upamiętniających i możliwości odwiedzenia naszego centrum informacyjnego w 2017 roku niewiele się (będzie) działo. Wprost przeciwnie!

8 maja obchodziliśmy 125 urodziny generała Stanisława Sosabowskiego. 8 maja to również święto patrona generała Sosabowskiego – imieniny Stanisława. Dzień ten należało więc odpowiednio uczcić. Z tej okazji tego dnia na tym placu imieniem generała została nazwana nowa odmiana tulipana.

Kolejnym wyjątkowym wydarzeniem, na które chcę zwrócić Państwa uwagę, będzie odsłonięcie popiersia generała Sosabowskiego w przyszłą sobotę w Warszawie. Popiersie zostało wykonane przez holenderskiego rzeźbiarza Martina Abspoela i zakupione przez holenderską ambasadę w 2014 roku. Stanie na placu w Warszawie, przy którym w przyszłym roku zostanie otwarta nowa siedziba Muzeum Wojska Polskiego.

W przyszłym tygodniu we czwartek odbędą się coroczne obchody utworzenia 1 Polskiej Samodzielnej Brygady Spadochronowej 23 września 1941 roku. W piątek również Zarząd Fundacji Driel-Polen będzie uczestniczyć w obchodach sześćdziesięciolecia istnienia oddziałów spadochronowych w Wojsku Polskim oraz faktu, że osiemdziesiąt lat temu polscy żołnierze po raz pierwszy użyli spadochronów.

Chłopcy i dziewczęta z chóru. Wspaniale, że znowu jesteście tutaj obecni całą grupą, by zaśpiewać i wraz z orkiestrą Promyki Krakowa złożyć kwiaty w wyrazie szacunku dla polskich żołnierzy. Witamy serdecznie także młodzież z klubu piłkarskiego w strojach sportowych w kolorach polskiej flagi i emblematem spadochroniarza. Cieszymy się, że za chwilę będziecie towarzyszyć w składaniu wieńców.

Dzisiejszą uroczystość obchodzimy dlatego, że 73 lata temu polscy spadochroniarze wylądowali na spadochronach niedaleko stąd, w okolicach Driel, by walczyć za naszych rodziców, dziadków i pradziadków z wrogiem okupującym nasz kraj. Przyczynili się do tego, że obecnie możemy cieszyć się wolnością. Wspominanie ich wkładu jest istotne, bo dzięki temu zdajemy sobie sprawę, że nasza wolność nie przyszła sama. Pamiętajmy, że inni się do niej przyczynili i wciąż przyczyniają, nawet za cenę własnego życia. Zarówno wówczas, jak i obecnie.

Polscy spadochroniarze zostali na początku wojny, wraz z innymi, wygnani lub zmuszeni do ucieczki z kraju. Po długiej wędrówce dotarli do Szkocji, gdzie 23 września 1941 roku utworzono ich brygadę.

To dla nas, a przede wszystkim dla obecnych tutaj pięciu weteranów, szczególne, że zaśpiewacie dzisiaj w towarzyszeniu polskich rówieśników dwie pieśni po polsku. Jesteśmy również bardzo wdzięczni za udział młodzieży z klubu piłkarskiego w dzisiejszej uroczystości.

Powodzenia!

---