Toespraak premier van Nederland, dhr. Balkenende
Excellenties, mijnheer Sosabowski, oud-strijders, mevrouw de burgemeester, mijnheer Baltussen, dames en heren,
Vijfenzestig jaar geleden verschenen ze plotseling aan de hemel hier boven Driel. De mannen van generaal-majoor Sosabowski. De mannen van de Eerste Onafhankelijke Poolse Parachutistenbrigade.
Ver van huis zweefden ze door de lucht. Redders en doelwit tegelijk. Vol spanning over de zware strijd die hen op de grond te wachten stond. Een strijd die ze vol overgave leverden. Onverzettelijk. Dapper. Vastberaden.
Loyaal namen ze deel aan Operatie Market Garden. Op dit Polenplein herdenken we vandaag de strijd van toen. In dankbaarheid denken we terug aan de Poolse parachutisten en hun leider die niet terugdeinsden voor de risico’s. Met respect gedenken we de Poolse en de andere geallieerde soldaten die de Slag om Arnhem met de dood moesten bekopen.
Vijfenzestig jaar geleden verschenen hier aan de hemel boven Driel honderden helden. Helden die lang op erkenning hebben moeten wachten. Gelukkig is in 2006 recht gedaan aan de geschiedenis. Met de Militaire Willemsorde kwam de verdiende erkenning van de bijzonder moedige daden van deze Poolse brigade. En met het postuum toekennen van de Bronzen Leeuw aan generaal-majoor Sosabowski kreeg hij persoonlijk de hoge eer die hem toekomt.
Nederland is de Polen veel dank verschuldigd. Ze toonden zich solidair met ons tijdens de meest donkere periode in onze nationale geschiedenis. We mogen nooit vergeten dat ze ons het meest kostbare geschenk gaven. Vrijheid.
Op 1 september was ik op het Poolse schiereiland Westerplatte, vlakbij Gdansk. Samen herdachten we daar het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, 70 jaar geleden. De Poolse bevolking heeft zwaar geleden gedurende de jaren die volgden. Tijdens de oorlogsjaren, maar ook de jaren daarna. Het is des te schrijnender dat de Poolse militaire helden bij thuiskomst in eigen land de zoete smaak van vrijheid niet zelf konden proeven. In Polen werd aan onderdrukking, angst en terreur pas een halt toegeroepen in 1989. Ook dat mogen we nooit vergeten.
De Nederlandse en de Poolse vrijheidsstrijd zijn namelijk hoofdstukken uit hetzelfde boek. Het boek over oorlog en vrede op een veelzijdig continent. Het boek over Europa.
Decennialang heerste – letterlijk – de verdeeldheid in Europa. Met de toetreding van Polen en andere landen uit het voormalige Oostblok, heeft Europa een grote stap gezet richting eenheid. En dat is goed. Want er is zoveel dat ons bindt. Waarden als democratie, vrijheid en mensenrechten. Maar ook tolerantie, rechtvaardigheid en solidariteit.
Het zijn deze waarden waar Sosabowski en zijn mannen vijfenzestig jaar geleden voor streden. Hier in Driel staan we vandaag stil bij hun strijd. In vrijheid. En daar zijn we eeuwig dankbaar voor.