Wystąpienie Prof. Janusza Ciska Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych
Szanowna Pani Burmistrz,
Ekscelencje,
Szanowni weterani,
Drodzy członkowie rodzin Generała Sosabowskiego i Cory Baltussen,
Szanowni Państwo,
68 lat temu, właśnie tutaj w okolicach Arnhem, miała miejsce największa powietrzna operacja II wojny światowej zwana Market Garden. Ponad 40 000 amerykańskich, brytyjskich oraz polskich spadochroniarzy zostało zaangażowanych w tę akcję. Jak co roku zebraliśmy się tutaj, w Driel, aby upamiętnić to wielkie wydarzenie i złożyć hołd zarówno poległym jak i żyjącym bohaterom bitwy po Arnhem. Jednak tegoroczna rocznica wydaje się być wyjątkowa ponieważ wrzesień 2012 r. został ogłoszony przez polski senat miesiącem Generała Sosabowskiego w związku z przypadającą w tym roku 120 rocznicą urodzin Generała. Jest to również jeden z kilku powodów dlaczego zdecydowałem się uczestniczyć w tegorocznych obchodach.
Szanowni weterani,
1 Samodzielna Brygada Spadochronowa wypełniła swoje jakże trudne i niemalże niewykonalne zadanie pod Arnhem. Mimo iż operacja Market Garden nie powiodła się, Brygada Generała Sosabowskiego pozostała niepokonana na polu bitwy. Wielu członków Brygady straciło życie – ponad 20% żołnierzy poległo. Nie udało się jednak złamać ducha walki w szeregach Brygady. Generał Sosabowski okazał się być wspaniałym dowódcą, który potrafił zmobilizować swoich żołnierzy. Członkowie Brygady wykazali się najwyższymi cechami dobrego żołnierza: dyscypliną, odwagą i poświęceniem. Brygada zapisała się na kartach historii jako pierwsza polska jednostka spadochronowa zaangażowana w walkę. Oddaję wam cześć za Waszą niezrównaną odwagę, patriotyzm i determinację. Wzięliście udział w morderczej walce, abyśmy my mogli cieszyć się pokojem i demokracją.
Wasza wola walki i odwaga, którymi wykazaliście się 68 lat temu są najlepszym przykładem oraz inspiracją do tego, aby podejmować wszelkie działania w celu utrzymania pokoju i bezpieczeństwa w Europie oraz na całym świecie. Pamiętajmy, iż Unia Europejska, do której Polska dołączyła zaledwie kilka lat temu, zrodziła się z gorzkiej lekcji historii, którą okazała się być II wojna światowa. Unia Europejska jest wyjątkowym projektem gwarantującym nam i przyszłym pokoleniom europejczyków pokój oraz dobrobyt. Unia jest naszym wspólnym domem, który musimy chronić czasami nawet poprzez stawianie wspólnego dobra nad dobro poszczególnych państw.
Szanowni holenderscy przyjaciele,
Pragnę wyrazić najszczersze podziękowania za podtrzymywanie pamięci i wdzięczności. Jestem szczególnie wdzięczny mieszkańcom Driel i innych miast w Holandii, gdzie walczyli Polacy, dziękuję całemu narodowi holenderskiemu. Szczególne wyrazy uznania kieruję w stronę Cory Baltussen, założycielki Fundacji Driel-Polen oraz jej rodziny i wszystkich tych, którzy kultywują pamięć o żołnierzach Generała Sosabowskiego w Królestwie Niderlandów. Wiele już razy padło słowo wdzięczność. To właśnie słowo wydaje się być kluczem do zrozumienia dorocznych obchodów bitwy pod Arnhem. Niech mi wolno będzie przywołać francuskie przysłowie, które bardzo lubię: „wdzięczność jest pamięcią zapisaną w sercu”.
Wczoraj, Ambasador RP w Hadze, dr Jan Borkowski, w imieniu Prezydenta RP, nadał medale wszystkim członkom Kapituły Orderu Wilhema z 2006 roku. Zostali oni odznaczeni za ich trud w uhonorowanie sztandaru 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej Wojskowym Orderem Wilhema. Przyczynili się również do pośmiertnego przyznania Generałowi Sosabowskiemu Orderu Brązowego Lwa.
Cały proces uhonorowania polskich żołnierzy trwał niezmiernie długo ze względu na uwarunkowania historyczne. Jednakże został on ostatecznie sfinalizowany, ponieważ pamięć przechowywana w sercu a nie tylko w umyśle poderwała was, Holendrów, do działania. Nie trwaliście w milczeniu i bezczynności dopóki Generał Sosabowski i jego żołnierze nie zostali sprawiedliwie uhonorowani. Dzięki przeprowadzonemu procesowi dokumentacji odwaga i wola walki polskich żołnierzy i ich dowódcy została dowiedziona ponad wszelką wątpliwość, co nie było oczywiste dla przełożonych Generała Sosabowskiego w ówczesnym czasie.
Szanowni Państwo
Naturalną koleją rzeczy jest, iż wspomnienia blakną wraz z upływem czasu. Musimy być wdzięczni wszystkim tym, którzy pragną wspomnienia zatrzymać. „Wdzięczność jest pamięcią zapisaną w sercu”. Wdzięczność pozwala nam zrozumieć przeszłość, przynosi pokój dzisiaj i kreuje wizje dotyczące jutra. Zanurzmy się w nurcie historii i wspomnijmy tych, którzy dali nam szansę na życie w pokoju i dobrobycie.
Pragnę jeszcze raz podziękować wszystkim tym, którzy zaangażowali się w organizację tegorocznych obchodów, które – jak zawsze – poruszyły serca i umysły wszystkich uczestników.
Dziękuję za uwagę.