Przemówienie burmistrz gminy Overbetuwe,
pani Patricii Hoytink-Roubos,
wygłoszone podczas 76. obchodów upamiętniających udział 1 Polskiej Samodzielnej Brygady Spadochronowej w operacji Market Garden
Driel, 19 września 2020
Panie i Panowie,
To dziwne uczucie: stać na niemal pustym Placu Polskim.
Różnica pomiędzy tym a zeszłym rokiem nie mogłaby być większa.
Pełne trybuny.
Historyczna wizyta księcia Karola.
I obecność trzech polskich weteranów:
Pana Kubińskiego, Pana Staszkiewicza i Pana Ciska.
Pielęgnujemy pamięć o tych szczególnych obchodach.
I w tym roku cieszyliśmy się na obecność weteranów.
Tych osób, które rzeczywiście walczyły za naszą wolność.
Wielką stratą jest dla nas to, że nie mogą być tutaj obecni.
W tym dziwnym roku doświadczyliśmy w pewnym stopniu…
…uczucia częściowej utraty wolności.
Od czasów wojny nasz kraj niczego podobnego nie doświadczył.
Zdajemy sobie przez to lepiej sprawę, że wolność nie jest czymś oczywistym.
Dzięki temu jesteśmy sobie w stanie do pewnego stopnia wyobrazić radość, jaką czuli polscy spadochroniarze skaczący z samolotów nad łąkami i sadami Driel
Żołnierze ci otrzymali instrukcje, żeby nie ufać mieszkańcom.
Okazały się nieprzydatne.
Gdy kapelan Polskiej Brygady Spadochronowej zapukał do drzwi plebanii przy kościele rzymskokatolickim w Driel …
…ksiądz Poelman je otworzył…
… ucałował kapelana w oba policzki…
… i wcisnął mu do rąk piękny stary krzyżyk ze słowami „Ofiaruję ci ten krucyfiks na pamiątkę wyzwolenia nas od nazistów.”
A kiedy wyjechali na patrol do Heteren…
… ku swojemu zdziwieniu zostali entuzjastycznie przyjęci przez trzydziestu podekscytowanych mieszkańców, którzy wręczyli im odświętne bukiety.
Ówczesny burmistrz Knoppers wygłosił przemówienie – z którego Polacy nic nie zrozumieli – i przekazał im, składając im głęboki ukłon, klucz do ratusza.
Heteren i Driel były przecież dla wyzwolicieli!
Radość ta nie trwała długo.
Polscy spadochroniarze otrzymali niewykonalne zadanie:
przekroczyć rzekę i wzmocnić linie w Oosterbeek.
Po przybyciu nad rzekę okazało się, że prom z Driel zniknął bez śladu.
Mieli tylko kilka gumowych pontonów.
Bez wioseł.
Nic więcej.
Przy pomocy saperek, kolb karabinów, a nawet własnych rąk …
… niewielkiej części brygady udało się dotrzeć na drugi brzeg.
Polacy prowadzili nierówną walkę i ponieśli ogromne straty.
Jednak przybycie ich brygady niezwykle podniosło morale otoczonych przez wroga spadochroniarzy na drugim brzegu rzeki.
Co więcej, utworzyli tutaj w Driel na cztery dni przyczółek, który umożliwił ewakuację wielu alianckich żołnierzy przez Ren
Gdyby nie niezłomna akcja Polskiej Brygady Spadochronowej straciliby oni życie.
Mieszkańcy Driel pomagali, jak tylko mogli.
Znane jest nam oczywiście szczególne zaangażowanie Cory Baltussen.
Ale warto też na przykład wspomnieć o siedemnastoletnim Henku te Dorsthorscie i jego koledze Antoonie Clappersie
Razem kopali okopy…
… i pomagali w zakładaniu min, które uniemożliwiły wejście do wioski od południa
W tamtych dniach położono podwaliny więzi z polskimi weteranami.
Z weteranami, z których pozostała już zaledwie garstka.
Pan Kubiński zmarł w zeszłym roku, dwa miesiące po obchodach rocznicowych.
Od 2004 roku zatrzymywał się co roku u rodziny Röben.
Państwo Röben dbali o niego i starali się, aby niczego mu nie zabrakło.
Panu Kubińskiemu sprawiało to ogromną przyjemność i robił wszystko, co mógł, aby tutaj przyjechać.
Nawet wówczas, gdy w zeszłym roku jego stan zdrowia szybko się pogorszył.
Hendriët Röben powiedziała mi, że trudno im sobie wyobrazić, że już nie ma go już wśród nas.
Ale także, że uważa, iż ważne jest to, aby nadal upamiętniać przeszłość.
Podpisuję się pod tym całym sercem.
Sierżant Michał Iwaskow z Polskiej Brygady Spadochronowej trafnie określił, jak bardzo jest to istotne – cytuję:
“Oddajmy hołd tak dzielnie walczącym członkom brygady spadochronowej. Uhonorujmy również obywateli Arnhem, Oosterbeek i Driel, którzy ponieśli ciężkie straty podczas tej operacji, którzy stracili członków rodziny i mienie. Walka z tyranią zawsze pozostawia po sobie krzyże, rozpacz i zniszczenie” – koniec cytatu.
Dzisiaj wprowadzamy te słowa w życie.
Wspominamy ogromne ofiary poniesione dla odzyskania naszej wolności.
I będziemy to też robić w nadchodzących latach.
Dziękuję za uwagę.