Openingswoord van de voorzitter van de Stichting Driel-Polen de heer A.J.M. Baltussen tijdens de 80e Herdenking van de bijdrage van de 1ste Poolse
Onafhankelijke Parachutistenbrigade aan Operatie Market Garden
Driel, 21 september 2024

Minister President Schoof, Minister Parell, Excellenties, Generaals, Veteranen, dames en heren
Ook een special welkom aan de vele nabestaanden die vanmiddag aanwezig zijn

De 15 parachutisten die zojuist over ons heen zijn gevlogen zijn slechts een fractie van de 1003 parachutisten die in 1944, vandaag precies 80 jaar geleden, boven Driels grondgebied werden gedropt. Met hun komst werd het inwoneraantal van Driel meer dan verdubbeld.

De dag na aankomst adviseerde generaal Sosabowski de inwoners te evacueren. De beschietingen zouden toenemen en de kans op gesneuvelden zou aanzienlijk toenemen. Het advies werd opgevolgd en in die dagen is slechts één inwoonster, Riet de Leeuw, omgekomen.

Generaal Sosabowski en zijn manschappen hadden een doel: de bevrijding van Polen.
Zij sprongen bij Driel zonder te weten wat hen precies te wachten stond, terwijl 1.600 km verder Warschau in brand stond.

De Poolse veteranen vochten in een ander land, voor een andere natie, met een onmogelijk doel: de rivier oversteken en de linies in Oosterbeek versterken. Ze vochten een ongelijke strijd, met vreselijke verliezen. De komst van de Poolse soldaten was echter een enorme morele oppepper voor de ingesloten Britse parachutisten.

Bovendien vormde de Poolse Parachutistenbrigade vijf dagen lang een bruggenhoofd in Driel, waardoor ongeveer 2.400 Britse en Poolse geallieerden over de Neder-Rijn konden worden geëvacueerd. Zonder de aanhoudende inspanningen van de Poolse soldaten zouden veel meer geallieerde levens verloren zijn gegaan.

In de eerste decennia na de oorlog was er weinig of zelfs geen aandacht voor de bijdrage van de 1ste Poolse Onafhankelijke Parachutistenbrigade, laat staan hun welverdiende erkenning. Sterker nog, lange tijd werd de schuld voor het verlies van de slag om Arnhem bij generaal Sosabowski en zijn brigade gelegd. Pas in 2006 reikte toenmalig Koningin Beatrix de hoogste Nederlandse militaire onderscheiding, de Koninklijke Willems-Orde, en postuum de Bronzen Leeuw uit aan generaal Sosabowski en zijn brigade.

Ik sta hier vandaag voor de laatste keer als voorzitter van deze mooie stichting. Jaren is door mijn tante Cora gestreden voor het onrecht dat generaal Sosabowski en zijn brigade was aangedaan door Generaal Browning en Generaal Montgomery.

Op haar reizen kort na de oorlog naar Amerika en ook tijdens de herdenkingen in Driel sprak zij met veel veteranen van de brigade en heeft hun verdriet over de schuld die zij kregen van het verlies van operatie Market Garden in haar sociale hart opgenomen.

Helaas heeft zij de toekenning van het eerherstel door de Nederlandse regering niet mee mogen maken. Ongeveer 3 weken na haar overlijden werd het eerherstel aangekondigd.

Op dit moment is nog slechts 1 van de ongeveer 2.200 leden van de brigade die deelgenomen hebben aan operatie Market Garden in leven. Bolek Ostrowski hij is op 4 juli j.l. 105 jaar geworden. Hij woont in Toronto, Canada.

Op 4 juli 2023 hebben wij hem via een directe verbinding gefeliciteerd met zijn 104e verjaardag. Wij hebben hem naar zijn deelname aan de slag om Arnhem gevraagd. De toen nog kwieke man stelde toen dat hij, hoewel de brigade zou vechten voor de vrijheid van hun landgenoten in Polen, hij het geen probleem heeft gevonden om te vechten voor de vrijheid van Nederlanders.
Hij benadrukte dat het altijd waard is om te vechten voor de anders vrijheid. En hij zou het zo weer doen.
Het is het waard om te vechten voor andermans vrijheid ook als je het zelf niet hebt ervaren.
Die waarde van vrijheid wilden wij in Driel omarmen. Daarom hebben wij een plek gecreëerd waar die waarde van vrijheid besproken en bediscussieerd kan worden en waar men elkaar kan ontmoeten de “Broedplaats voor Vrijheid”. Na afloop van de herdenking zullen wij op deze plek samenkomen.

Hiermee hebben wij een setting gecreëerd voor wat de Polen 80 jaar geleden voor ons hebben gedaan, dat zij gekoesterd worden en gewaardeerd moeten worden voor wat ze hebben gedaan – en dat we het hebben over de betekenis hiervan.

Beste mensen,
Kort na de verkiezingen op 4 juli j.l. in het Verenigd Koninkrijk heeft onze stichting een brief gestuurd aan de Zijne Excellentie Sir Keir Starmer, de nieuwe Minister President.

Tot op de dag van vandaag heeft de Britse regering de 1ste Poolse Onafhankelijke Parachutistenbrigade niet officieel erkend.

Inzet voor vrijheid verdient altijd erkenning en waardering. Inzet voor vrijheid is altijd goed en kan nooit worden bestempeld als “schuldig aan verlies”. Inzet voor vrijheid is altijd winst.
Dit is ook wat de Britse veteranen die in Arnhem vochten altijd hebben gezegd. Als teken van hun dankbaarheid sponsorden zij een monument en plaquette op het Polenplein in Driel, ter ere van generaal Sosabowski.

Op deze manier hebben zij hun erkenning al laten blijken, maar de formele erkenning van de Britse regering zou ook zeer op prijs worden gesteld.

Inzet voor vrijheid moet gepaard gaan met erkenning. Erkenning drukt waardering en aandacht uit en leidt uiteindelijk tot motivatie. Dit zijn we verschuldigd aan Bolek en alle veteranen die voor onze vrijheid hebben gevochten – om generaties te motiveren in hun voetsporen te treden en zich in te zetten voor vrijheid. Vrijheid bestaat alleen als iedereen zijn plicht vervult om zich in te zetten voor vrijheid.

Beste mensen,
Daarom herhaal ik mijn oproep aan de Britse premier:
Laat Bolek niet gebeuren wat Cora is overkomen.
Laat Bolek niet gebeuren wat Cora is overkomen.
Het eerherstel kan nog plaatsvinden zolang Bolek onder ons is. Gezien Boleks leeftijd is er geen tijd te verliezen. Er is nog steeds kans om de laatste Poolse veteraan in de ogen te kijken en die veelbetekenende woorden te zeggen:
“Dank je, dank dat jullie voor onze vrijheid hebben gevochten.”.

Dank u wel